Champhai Kahrawt Branch YMA Chanchinbu * Volume XIX * Issue No.11 * Dated 14.3.2010





Khawtlang nun siamthat kaihhruaina
Then khatna : Do ngaite
1. Ruihhlo : Ruihhlo hi mimal, chhungkua leh khawtlang nun ti khawlotu, ti raltitu leh thihna thlentu a ni a. Ruihhlo avanga chhungkaw keh chhia leh boralta sawi tur an tam ta hle. Chuvangin, khawtlanga ruihhlo zuar leh ruihhlo awm loh nan mahni huamchhung theuhah theihtawp chhuah a hmalak nise. Khawtlang nun siamthatna hian sual huat leh do a keng tel tlat a ni. Ruihhlo hian zu leh ruihhlo chi hrang hrang ruih nana hman te a huam vek a. Ualau taka zu inte, ruihhlo tih chingte leh ruih avangabuaina siamte kan zilh hau ngam tur a ni. Ruihhlo do kawnga sawrkarin mawhphurhna a pek sawrkar mite leh VC te a remchan dan apianga thawhpui nise.
2. Mipat hmeichhiatna hman khawloh : Mipat hmeichhiatba hman khawloh hi mimal, chhungkua leh khawtlang nun ti chhe tu leh timualphotu a ni a, nupa kar ni lova hmeichhiat mipatna hman hi sual a nih bakah natna hlauhawm STD/AIDS etc. inkaichhawn theihna a ni. Pawngsual hi mihring rilru leh nun ti chhe tu a nih avangin kan demin, kan endawng tur a ni. Film thalo ente, lehkhabu thalo chhiarte, lepchiah taka in cheite leh chhungte remtihna tel lova naupang, nula, tlangval zana vahchhuah hi nun kawng sual zawhna a nih avangin fimkhur hle a tul a ni.Ngaihpawimawh tur langsar zualte -
(i) Pawisa hlawha inzuar, an dinhmun zep leh zahpui reng reng tawh lote.
(ii) Nupui pasal kawp lai nei reng chunga pawn lama midang kawp chingte.
(iii) Nupa ni silo, nula leh tlangval, nupa ang maia khawsate.
(iv) Kum lama la naupang tak, sex lama kal thui tawh site.
(v) Naupang ningkhawng fre pha lo, thlem leh vau chunga Sex hmanpui
(vi) Nupa kara piang lo enkawltu neilo, fahrah enkawlna hmuna dahte
          Kawng dik kawhhmuha dimdawi taka kaihhruai ngai chite leh damlo ang hiala en chi an ni thei. Khawtlang nun siam tha tu tur kan ni tih hre rengin, an din hmun uluk ataka zirin kawng dik an zawh theihna tura enkawldan tur pek hi YMA tih awm tak a ni.

Vanapa

Zirtawp ni khan Section Budget Rs 3600/- chu an tlak fel ve leh ta a. Rs 100 in an khum a ni.
Kumpuan hawn thulh
Dt. 12.3.2010 (Zirtawp) chhun a Kumpuan hawnna neih nise tih chu Sawrkar lamin Holiday a tih danglam leh tak avangin Dt.9.3.2010 tlaia Branch OB Meeting chuan thulh mai nise a tih angin Kumpuan hawn hun hi thulh rih a ni a. Hun remchang hmasa ah neih maitur a ni ang.
Hnatlang
Thawhtan zing khan YMA Member te thlanmual kawng lungphah hnatlang neih a ni a. Hnatlang phatna Pu B. Lalramngheta hnen atangin Rs 100 dawn a ni bawk. Chhun lamah Cement a char nghal a ni. Hnatlanga thawk chhuakte chungah Branch chuan lawmthu a sawi a ni.
DC ah thlen
Kan Branch YMA Hall zauhna tura nikum lama BDO a dilna kan theh luh tawh chu Estimate copy nen Champhai DC ah hma lak sak tura ngenna theh luh leh a ni a. Pu David Thangluaia’n hma min laksak avangin a chungah Branch chuan lawmthu a sawi a ni.
Lawmpuina hlan
Vengthlang North Branch YMA indang thar tur chuan an in dan lawmna a tel turin kan Branch chu sawm kan ni a, sawm kan nih angin Ketli, Lawmpuina thu ziak leh Lengkhawm hlabu te pek an ni a. Tin, Tlangsam khaw Centenary lawmna ah sawm kan nih angin Lawmpuina thu ziak hlan an ni bawk.
Hriattirna
Kan veng hi 2005 January ni 26 atangin Dry area ah puan kan ni a, hei hi hlip lova la kalpui zel a ni a. Hemi a nih avang hian mitinte Ruihhlo veng chhungah la lut lo turin kan in hriatthar tir thar leh a. He kan ngenna ngaipawimawh lova zawm duh lova tiluite chu Branch YMA Executive Committee vawi 6 na Dt. 28.8.2008 in a rel angin an chungah hremna lek a nih pawhin an sawi sel thei lovang. Hremna dan kan neih te hi tu chungah mah lek a ngaih lohna turin veng chhung mipuite Ruihhlo laka fihlim theuh turin kan in ngen nawn leh a ni.
Man ei dawn
Nl Lalropari Khiangte leh K. Lalhlimpuia te chu Dt. 19.3.2010 hian an in nei dawn a. Lalropari Khiangte man hi Sumhmahruai chu kan Branch YMA in a ei ve dawn a ni. A ni nen hian kan Branch chuan man pathum kan eina a ni dawn a ta a ni. Tin, an in neihna turah hian Branch YMA Member te sawm kan nih angin tha hnem ngai taka tawiawm theuh kan tum dawn nia.
Hun hmang dawn
Dt.18.3.2010 (Ninga) zan Dar 7:00 hian SHALOM te nen YMA Hall ah HIV/AIDS kaihhnawih Drugs leh Sex hmansual chungchangah inkawm hona hun hman tur a ni a. Hemi hunah hian kan Branch Executive Memberte, Kumpuan Sub-Committee a Member zawng zawngte leh Section OB te chu kal vek tura hriattir kan ni a. Tin, mimal a tel duh chu he hunah hian inthla hrung lova tel theih a ni ang. Hei hi hriattirna ah ngaih nghal tur a ni ang.
Editorial :
Life Member
          YMA hi a Memberte tel lo chuan kan kal thei lo tluk a ni a. Member te hi a chakna hnar ber pawh a ni a. Tin, Member pawh chihnih Annual Member leh Life Member ah then a ni a. Member rau rauah Life Member te chu an zahawm a, duh duh a nih ngawt theih pawh a ni lo. Hetiang khawpa Member zahawm te hian an zahawmna an ken nun leh nunloh te chu a hre tu theuh kan ni awm e. 
          YMA Member ni tur chuan Dan bu in a sawi angin Mizo tupawh tleirawl/rawlthar chin chunglamYMA thil tum leh din chhan te, thuvawn leh thuthlung leh a kaihhruaina anga awm in huam apiang te leh Branch Executive Committee in a pawm theih chinte tan tel theih a nih thu kan hmu a. Hetiang mite chuan annual fee pe in Member a nih mai theih a. Chuvangin Member pawh kan thahnem hle thin reng a ni.
          Amaherawhchu Life Mem- ber ni tur chuan a chunga kan sawi tak zawng zawng bakah Memberah kum nga an awm tlin hnuah Life Member ni duhte chuan Branch Executive Committee ah dilna a siam anga, Branch in a pawmpui hnuah Sub-Hqrs YMA Executive Committee in a pawmpui hnuah Central YMA ah thlen leh chauh tur a ni a. Heng zawng zawng a paltlang hnu hian Life Member a ni thei chauh a ni.
          Hetiang a nih avang hian a duh zawng zawng tan a nih ngawt theih loh a, zahpawh an zahawm hle reng a ni. Mahse, tunah hian kan Branch huam chhungah Life Member mi sawmli vel kan nei a, heng mite hian an zahawmna erawh an keng tawk lo ni pawhin a lang. Chuvangin kan Life Member neihte hian tun aia nasa zawka ke an pen a tul hle niin a lang.
Article :
Hmeichhiate leh Dan
- H. Lalremruati, Advocate
          India ram mai bakah ram hnufual zawkah te chuan hmeichhia te an dah hniam em em a. Hengte avang hian hmeichhia te humhalh na dan te pawh roreltuten an siam hial a ni. Hmeichhia te hi mipa aia chak lo zawk leh derdep zawk kan ni a, dimdawi leh duat te pawh kan ngai em em. Chutiang a nih laia, enhniam leh tihduhdah a awm chu hmeichhiate tan chuan rapthlak tak a ni. Hmanlai te phei chuan India ramah naupang kumtlinglo a pasal neihtir a hluar em em a, thiltha lo tak a ni a. He thil an hman lar em em hi roreltute chuan tihbo an tum hle a, tunlai chuan hman ang tak khan kumtlinglo nupui pasal inneih tir hi India ram ah pawh a lar ta lo. Hmun thenkhatah chuan an la ti tho awm e. Sati an tih mai lar em em, Hindu ho in an lo practice thin, an pasal te an thih a, an nupui te an pasal thi ta te ruala hal hlum ve mai na dan an lo neih thin te pawh tihbo a lo ni ta.
          India Danpui a Article 15-na chuan hmeichhia leh mipa nih vanga inthliarhranna awm a khap tlat a. Hmeichhia leh naupang te tan a bika humhalhna siam a phalsak nghe nghe a ni.
          Article 16 ah chuan hnathawhna chungchangah pawh mipa leh hmeichhia inthliarhranna awm thei a khap tlat a ni.
          Article 42 ah chuan ‘nau neite chhawmdawlna sawrkarin a ngaihtuah tur a ni’ tih te a tel a.
          Article 23 ah chuan nawhchi inzawrh luih tir a khap tlat bawk a. Heng te hi kan Danpui ber a, langsar taka hmeichhia te humhalhna leh hamthatna a dah te a ni a. Heng bakah hian thil tam tak pawh a inphum tel teuh a ni. India Danpui a Article-te hi a kalhzawng leh pawisa lo zawnga mi in thil a tih chuan dan hmangin Court ah khin theih a ni.
          India Danpui in a sawi bakah hian Indian Penal Code pawhin hmeichhiate humhalhna dan hrang hrang a nei a, chungte chu: -
1. India ramah chuan inneih thuam chhawm a lar em em a. India ram ril zawkah te chuan Dowry Death tih te a tam em em a. Hetiang a thuamchhawm vanga buaina a lo awm a, hmeichhia in thihna rinhlelh awm tak, a pasal leh a pasala chhungte atanga sawisakna vang emawa a tawk a nih chuan, thiltisualtu te chu section 304B IPC hmanga kum sarih aia tlem lo bakah dam chhung a tantir thlenga hrem theih a ni.
2. Hmeichhia naupai, a nun chhanhim na atana a naupai tih tlak a ngai a nih loh chuan, a phalna leh remtih lohna a a naupai tih tlak luih sak a nih chuan section 313 IPC hmanga kum 10 thleng tan theihna a hrem theih a ni.
3. S. 354 IPC ah chuan hmeichhia te hminghliau zawnga beihna chi reng reng chu kum 2 thleng tan leh pawisa chawitir a hrem theih a ni.
4. S. 372 leh S. 373 ah te chuan nawhchizuar tur a kumtlinglo hralh leh zawrh a khap tlat a. Hengte hi hmeichhia te ah a hluar hle a. Heng section hmangte hian hmeichhia kumtlinglo te pawhin in humhim na a awm tih i hrereng ang u.
(Chhunzawm zel tur)
Champhai chetha
MFA Cup Kolasib-a khelh mekah Champhai XI chuan Zirtawpni khan Lunglei Ramthar 4-2 a hnehin Semi Final an lut a, MFA Defending Champion Khawzawl pawhin Aizawl College Veng 2-1 a hnehin Semi Final an lut bawk. Champhai hian nimina SSA leh RCFC Aizawl te chak zawk zawk Semi Final-ah naktuk hian an hmachhawn leh ang. Champhai XI ah hian kan Veng atangin Andrew Lalbiakzuala leh Lalthanpuia te an tel ve a ni. Champion ngei se kan duhsak hle.
Olsen a thi
NFL lama hming chher tha tak mai Merlin Olsen chu Ningani khan kum 65 mi niin chuap cancer natna avangin a thi. Olsen hi Los Angeles Rams ah alo khel tawh thin a, defence tha tak a nih mai bakah huaisen tak a ni. NFL a chawlhsan hnu hian TV show hrang hrangah leh NFL kaihhnawih programme hrang hrangah a inlan chhunzawm a, TV Series pakhat ‘Little House of Prairie’ ah pawh a lo chang ve tawh a ni. Billy Devaney, Rams General Manager chuan ‘Olsen hi NFL History-a mi ropuiber te zinga mi a ni a, a boral ta hi Rams tana channa ropui tak a ni, NFL tana Ambassador ropui tak a nihna hi kan theihngilh tawh lovang.’ a ti.
Israel-in West Bank khar
Ningani atang khan Israel chuan darkar 48 chhung huam turin West Bank a khar. West Bank a khar nachhan hi kar hmasa chhova Israel-in West Bank bul hnaia hmun thenkhat a ram chhunga a rinluh vang a ni a, hei vang hian Jerusalem a tawngtaina hmun hrang hrangah buaina a chhuak a, Palestinian 50 chuangin hliam na tak an tuar a, Police engemawzatin hliam an tuar bawk.
Pakistan-in Missile Test
Zirtawpni khan Pakistan chuan Missiles chi hrang hrang leh Torpedo (Tui chhunga Missile hman chi) engemawzat Arabian Sea ah a enchhin a, hei hi ram thenawm, nuclear weapon nei ve ve India leh Afghanistan han tihthaih vel nana a tih nia rin a ni. Heng Bomb mit nei te hian Nuclear ralthuam an kentel theih leh theihloh erawh chu an sawi chiang duh lem lo thung.
Pacman Vrs Grand Master
          Vawiin chu Sande Sikul chawlh nise a va duhawm ve le! Vawksa hmeh zo hlimin kuhva hring leh zozial tawnna hring inchhawp chunga TV thlir heuh heuh a lang tan tlat mai. ‘The Event’ ti hiala an lo phuah WBO World Welter weight Champion Belt Manny Pacquiao (Pacman) kawl lai chu Joshua Clottey chuan chhuhsak ngei tumin a innuai dawn ta. An inhnekna hmun tur hi Dallas Cowboy’s Stadium, Arlington, Texas ah a ni a, he Stadium ah hian mi 45000 zet an leng a ni. Mihrang pahnih innuai turte chanchin pawimawh zual lo tarlang ila.
Manny Pacquiao
         Dt. 17.12.1978 khan Kibawe, Bukidnon, Philippines ah a piang a, Feet 5 inches 6.5 a sang a ni a. A nupui Jinkee Pacquiao nen fa pali an nei tawh a. Professional Boxing a khelh tawh chinah mi 55 a hnek tawh a, mi 50 a hneh tawh a, mi 38 chu Knockout a a hneh an niin mi 3 lakah erawh a tlawm ve tlat a, mi pahnih nen in draw a puan an ni tawh bawk. Pacquiao hian Light Fly weight atanga bul tanin a weight ti rit chho zelin heng Weight hrang hrang Light Flyweight, Flyweight, Super Bantamweight, Feathe rweight, Super Featherweight, Welterweight, Lightwelterweight ah te hian Title a lo la tawh a ni. Tunlai Boxing khawvel ah chuan chanchin ngah leh ropui ber te zing a mi a ni a, weight category hrang hrang pasarih a Champion thei Boxer awm chhun a ni.
Joshua Clottey
          Dt. 13.6.1976 khan Accra, Ghana ah a piang a, tunah chuan Bronx, New York ah a khawsa mek thung a. Feet 5 inches 8 a sang a niin Professional Boxing a khelh tawh chinah mi 39 a hnek tawh a, mi 35 a hneh tawh a, mi 20 Knockout tawhin vawi 3 a tlawm tawh thung a ni. Vawi khat erawh chu no contest in chaka puan a ni. IBF Welterweight Champion pawh a lo ni tawh a ni. Joshua hi tuman an la knockout lova, Pacquiao hian knockout thei tak maw!!
          Hriat ve mai mai atan Welterweight hi Pound 140 (63.5Kg) leh 147 Pound (66.7Kg) inkar a rit an ni.
MIZO CUSTOMARY LAW

BUNG - 1
Mizo hnam dan chungchang
Hmasang atangin Mizote hian hnam inkaihhruai nan leh thubuai/hlabuai rel fel nan Hnam Dan an lo nei thin a; chungte chu uluk taka la khawmin ziak chhuah a ni.
Chang 1 : A hming leh a kaihhnawih
1) A Hming : He Dan hi Mizo Hnam Dan a ni.
2) A huam chin : He Dan hian Mizo zawng zawng a huam a; Mizo hnahthlak hnam pengin tihdan bik an neih pawh a hnawl lo.
Chang 2 : Mizo
‘Mizo’ tih hian Mizo hnahthlak tawh phawt chu a huam vek a ni.
BUNG - 2
Mizo khawtlang in awp dan
Chang 3 : Khua leh a mi chengte
Mizo te hi pi leh pute hun atang tawha khawbik neia awm thin an ni a. Thuneituin khuaa a puan apiangte chu ‘Khua’ tih a ni.Khua apiangte chuan ram chin bithliah an nei zel bawk a. A khaw thenawmte nen an inkarah ram inthenna fel tak ‘ramri’ an nei vek a ni. Khuaa awm nghette chu chumi khaw ‘khua leh tui’ an ni.
Chang 4 : Khawtlang roreltute
Khaw tinin khawtlang Roreltu an nei a, chu chuan Khawtlang chungchanga thil pawimawh eng pawh a tul dan a zirin an rel thei a, Vantlang Inkhawm pawh an ko thei.
Chang 5 : Vantlang inkhawm
Vantlang inkhawm chu khawtlang roreltuten khawtlang pawimawh thila an khaw mipui an koh khawm hi a ni. Pawlhoin emaw, mimal tuin emaw, mipui tam tak kovin inkhawm siam mahse, chutiang inkhawm hu hemi dana vantlang inkhawm tih hi a ni lo. Vantlang inkhawm chuan thu tihtluk an nei the a, chu chu khawtlang roreltute pawhin an kengkawh tur a ni. Amaherawh chu , harsatna a awm chuan, a tul ang zelin khawtlang roreltute chuan an tidanglam thei.
(Awm zel tur)
Chhiatni thatni Kaihhruaina
1. Ruang chhuahna ina ralna kan in pek bak inhrang chang tawh tu leh fate hnenah ralna hi pek hram tawh loh nise.
2. Lungphun hi a hautaklo thei ang bera tih thin nise.
3. YMA member nupui / pasal nei ten YMA te min ngai pawimawh a an inneih hriatpui tura min sawm anih chuan Rs.500/- hu lawmpuina thil pek thin nise.
4. Kan Branch YMA member zirlai Matric a chin chunglam First Division chin chunglama pass te chu chawimawina hlan thin nise.
5. Infiamna leh thildanga ti tha State level Open a lawmman pakhatna atanga pathumna dawng chin te chu chawimawi thin nise.
6. Kan Branch YMA member midangte tana thisen pe te chu chawimawina hlan thin nise.
7. YMA bungrua hawh tur chuan Property incharge te hnenah dilna an thehlut hmasa thin tur a ni.
8. Bungrua reng reng a hawhtu / hmang tu ten an tibo / tichhia anih chuan a tharin an thlak leh ngei tur a ni.
9. (a) Vengchhunga chhiatni bikah YMA hun chhung a thlawna hawh theih ani a, hawh zui ngai an nei anih chuan an hawh tur leh a zat fel taka ziakin bungraw enkawltute an hriattir tur a ni. (Tul bik thila laksawn ngai a awm anih chuan mamawh anga laksawn theih ani ang.)
(b) Mitthi vui programme zawhah bungraw hman mamawh tawk bak YMA bungrua hi tu leh fa ten a dahna hmunah senghawi nghal zel tur a ni.
10. Lungphun, inneih, lawmthu sawi leh khawtlang huapah nikhat leh zan khat hawh man a awm lovang a; hemi hun chhung bak an hawh zui chuan hawh man pangngaiin a kal thung ang.
11. Pawl / mimal tan hawh man siam ang hian hawh theih ani a, (veng pawn lamah pawh) nikhat leh zan khat bak hawh anih chuan nikhat leh zan khat hawh man zela chhiar zui zel ani thung ang.
## PHE Department hian kan veng chhungah Connection tih a awl sam zawk nan Distribution point (T-Cluster) zing zawka an dah theih nan kan VC te hian hma han la teh u a. Hetiang point hi kan vengah a khat ropui mai si a.
- Tui harsa a
## Kan veng chhungah kangmei a chhuak ta maw. A va han pawi tak em. Kan inzirtir nasat teh lul nen. Tun hnuah a chhuah tawh loh nan mitinte i fimkhur thar theuh teh ang u, kang thelh zawng a hah thlak si. Fimkhur loh hi chu a pawi teh zawng a nih hi.
- Thle Greens
## Kan Branch YMA aiawha a Cheraw a World Record siamna a kal zawng zawngte in in pekna ava ropui em. Chutih rualin kan Branch hruaitu te pawh Sum tam tak sen ngai a ni tih hria an kal theih nana hma in la hi in fak awm hle mai.
- Ngaihlua
## Zungbun hmanga ai en tir a nih a, hmeichhia a nih tur thu min hrilh a ka lawm teh lul nen,.......... Mipa leh bawk. Hmeichhia min neihsak thiam tur zawngin Aizawl lamah ka liam ta mai.... ka lo haw hun chuan hmeichhe naupang nen ka lo haw tawh ngei ang.
- Pu Chhuana (Treasurer)
## Ka thisen sang ka inentir chu eitur aiin nghei tur min lo chawh hnem zawk.
- J.Chhana SIDO
Crossword
A phei : (1)Lui lam sa (4) Ro/Chang (6) A hmawr lam lian (7) Sawng thing lei thin (8) Muhil lo (10) Chau (11) Hrang lam pang (12) En (16) Shillong bulhnai khua (19) Vantirh koh (20) Bawng in sual (22) Hiah a ngai (23) Thing hming chikhat (24) Thanga man (25) Khuar lai (26) Inning
A chhuk : (1) Hualngo hnam pakhat (2) Nghawng lam natna (3) Ang (4) Map a a mawng lam (5) Ngawi (9) Sawi ho (10) Hang lo (13) Rilru a vei (14) Enghelh (15) Naupai. (17) Rimchhia (18) Chalkai hming (21) Duli aia tlem (22) Upa
Remdik
Heng hawrawp inrem mumal lo ho hi a hnuaia bawm siamah hian awmze nei turin han rem dik teh. I rem dik vek chuan thu awmze inang tlang a lo chhuak ang.